FİZİK
9. SINIF
Hacim Nasıl Ölçülür
Bir maddenin uzayda kapladığı yere hacim denir.
Hacim İle İlgili Bazı Özellikler
-
Katı ve sıvıların hacmi sabittir, gazların hacmi ise değişkendir.
-
Hacim, sıcaklık ve basınçla değişir.
-
Katıların hacmi; belirli bir sekli varsa hacim formüllerinden yoksa taşırma kabı yada dereceli silindir içindeki sıvıya bırakılarak bulunur.
-
Sıvıların hacmi ölçekli kaplarla bulunur.
Hacim Birimleri Nelerdir?
* Katılar da hacim birimleri biner biner büyür.
* Sıvıların hacim ölçüsü onar onar büyür.
* 1 litre ( L) = 1 desimetreküp ( dm3 )
HACİM NASIL ÖLÇÜLÜR
1-) Katı Cisimlerini Hacimlerinin Ölçülmesi
a-) Geometrik şekli olmayan katı cismin hacmi:
Düzgün Geometrik şekli olmayan cisimlerin hacmi iki şekilde ölçülebilir
*Birinci yöntem,Dereceli silindirle ölçme işlemini yaparız. Önce dereceli silindirde ki sıvı seviyesini okuruz(V1). Daha sonra cismi sıvıya bıraktıktan sonraki sıvı seviyesini okuruz (V2) aşağıdaki formülle hesaplama yaparız.
Vcisim= V2 – V1
50 cm3 sıvı içerisine bir cisim atıldığında sıvı seviyesi 75 cm3 ‘e geliyorsa demek ki cismin hacmi 25 cm3 ‘tür.
*İkinci yöntem ise Taşırma kabı kullanarak , cismi ağzına kadar sıvı dolu taşırma kabına bırakırsak taşan sıvının hacmi cismin hacmine eşittir.
Not: Doğru ölçüm yapabilmek için
-
Cismin tamamı sıvı içerisinde olmalıdır
-
Taşırma kabı kullanıyorsak , kabımız ağzına kadar dolu olmalıdır.
b-)Kuru kumun hacminin bulunması
Kuru kumun gerçek hacmini bulabilmemiz için önce kumun içindeki havanın hacmini bulmamız gerekir.
Vtoplam= Vsu + Vkum + Vhava
50 cm3 kum ile 50 cm3 su karıştırıldığında 100 cm3 karışım olması beklenirken sıvı seviyesi 75 cm3 gösteriyorsa demek ki kumun içinde 25 cm3 boşluk yani hava vardır.
c) Suda çözünen cisimlerin hacmi:
Katı bir cismin içinde boşluk varsa sıvı içerisinde çözündüğünde bu boşluğu sıvı dolduracak ve dereceli silindirde ki sıvı seviyesi beklenenden biraz daha düşük olacaktır.
Tüm katı cisimler içerisinde boşluk olduğu için hacim ölçüsü güvenilir değildir.
2-) Sıvıların Hacminin Bulunması
Sıvıların hacimlerini kolayca dereceli kaplar yardımıyla bulabiliriz.
*Birbirine karışmayan sıvıların hacmi:
Birbirine karışmayan sıvıların hacmi dereceli kaplar ile ölçülür. Sıvılar birbirine karışmadığı için toplam hacim değişmez.
*Birbirine karışabilen sıvıların hacmi:
Birbirine karışabilen sıvılarda, sıvılar içerisinde çok küçükte olsa boşluk olduğu için toplam hacimde bir azalma olur
3-) Gazların Hacminin Bulunması:
Sıcaklık ve basınç, gazların hacmini etkiler. Bu nedenle ancak belirli sıcaklık ve basınç altında gazların hacmi hesaplanabilir ve ölçülebilir.
Gazların hacmi belirli şartlarda ölçülebilir. Ölçüm işlemi gazın bir sıvı üzerinde toplanması ile yapılabilir.