Madde Ve Özellikleri

Madde: Kütlesi, hacmi ve eylemsizliği olan, duyularımızla algılayabildiğimiz her seye madde denir.

Cisim: Maddenin sekil almış haline cisim denir.  Altın bir madde iken, altın yüzük bir cisimdir.

Maddenin Halleri

Katı: Katı maddeleri incelersek belirli şekillerinin olduğunu görürüz. Dışarıdan herhangi bir kuvvetle müdahale olmadığı sürece şekillerini korurlar. Bu da katı maddelerin moleküllerini birbirine sıkı bağlandığını gösterir. Katı maddelerin moleküllerinin   birbirine sıkı bağlanması , katı maddelerin hareket etmedikleri anlamına gelmez. Katı maddeler öteleme hareketi yapmazlar fakat bulundukları yerde titreşim hareketi yaparlar. Katı maddelere taş,cam,tahtayı örnek olarak verebiliriz.

Katı maddelerin özelliklerini kısaca özetlersek.

• Katı maddeler sert yapılıdır, belirli şekilleri  ve hacimleri  vardır.

• Katı maddeleri meydana getiren tanecikler arası mesafe çok azdır. Bunun bir sonucu olarak da  moleküller arası çekim kuvveti fazladır.

• Katı maddeler kuvvet ve basınç altında sıkıştırılamazlar.

Sıvı : Sıvı maddelerin katı maddeler gibi belli şekilleri yoktur.Bunun nedeni sıvı maddelerin molekülleri birbirinden daha uzak ve akışkan halde olmasındandır, Fakat bunun bize günlük hayatta birçok faydası vardır. Örneğin içme suyunu borularla akışkan olması sayesinde evlerimize kadar ulaştırabiliyoruz.Sıvı maddelere  Su, yağ,alkol,sirkeyi örnek olarak verebiliriz.

Sıvı maddelerin özelliklerini kısaca özetlersek

• Belirli bir hacme sahip olan ve belirli bir sekli olmayıp bulundukları kabın seklini alan maddelere denir.

• Sıvı moleküller arası çekim kuvveti katılara göre daha düsük olduğundan birbirinden fazla ayrılmayacak sekilde birbirlerinin üzerinden kayarak  yer değistirirler.

• Sıvılar ısıtıldıklarında, sıvı bu enerjiyi kimyasal bağlara aktarır ve bağlar arası mesafe arttığından sıvının hacmi artar.

• Sıvıların hacmi kuvvetle artırılamaz.

Gaz:  Belirli bir sekli ve  belirli bir  hacmi olamayan maddelere denir. Gaz halindeki maddelere hava,oksijen,azot örnek verilebilir.

• Tanecikler arası mesafe çok fazla olduğundan gazlar bulundukları kabı tamamen doldurur.

• Gaz molekülleri serbestçe hareket edebildiklerinden kabı çeperine çarparak kuvvet uygularlar.

• Sıcaklık arttığında moleküllerin hızı artar.

• Gazların hacmi sıkıştırılarak azaltılabilir.

• Basınç ve sıcaklığa bağlı olarak gazların hacmi değiştirilebilir.

• Gazların belirli hacimleri olmamasına rağmen işlem yapılırken gazın hacmi kabın hacmi olarak alınır.

Plazma: Katı haldeki maddeyi ısıtmaya devam edersek önce erir , daha sonra gaz haline geçer. Gaz halindeki maddeyi ısıtırsak maddenin atom ve moleküllerinden  elektron koparırız. Bu durumda maddenin atom ve molekülleri iyonlaşır ve iyonlar (+) ve (-) yükler şeklinde sistemde bulunur. Sıcaklık o kadar yüksektir ki madde kararlı hale geçemez. İşte bu kararsız halde bulunan  (+) ve   (-)  yüklü parçacıkların oluşturduğu durum maddenin 4. hali olarak bilinen plazma dır. Plazma haline güneş,yıldızlar,yıldırım ve mum alevi örnek verilebilir.

Maddelerin ortak özellikleri:
Bütün maddelerde bulunan özelliklerdir. Madde hakkında bilgi vermeyen madde miktarına bağlı olan temel özelliklerdir.

1. Kütle: Bir cismin içerdiği madde miktarına denir.

2. Hacim: Bir maddenin uzayda kapladığı yere denir. Sıcaklıkla ve basınçla değisir.

3. Eylemsizlik: Maddenin durumunu devam ettirme eğilimine denir. Üzerindeki net kuvvetin sıfır olduğu bir cismin duruyorsa durmasına devam etmesine hareket  halindeyse hareketine sabit hızla devam etmesine eylemsizlik denir.
4. Tanecikli yapı: Bütün maddelerin atom ve molekül gibi taneciklerden oluşması bize maddelerin tanecikli yapıda  olduğunu  gösterir.
5. Boşluklu yapı: Maddeler tanecikli yapıda ise eğer bu tanecikler arasında çok küçükte olsa boşluk olacaktır. Bu da bize maddelerin  boşluklu yapıda olduğunu gösterir.
6. Elektrikli yapı: Bütün maddeler pozitif (+), negatif (-) veya yüksüz (0) taneciklerden oluşur.

Derleyen: Baki TURAN
Kaynak:  Atatürk Üniversitesi  Fizik Öğretmenliği Bölümü 1. Sınıf “Genel fizik”  Dersi Ders Notları (Baki TURAN); Açık Öğretim Fizik Ders Kitapları ve MEB Liseler İçin Fizik Dersi Ders Kitapları